Agnieszka Nogal (red.)

Liberal Democracy at the Crossroads: A State of Emergency

Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2024.

The crisis of the rule of law has many dimensions. The authors of the texts collected in this volume drew attention to some of them, focusing especially on the issue of the state of exception. Governments around the world have resorted to a state of emergency and similar legal solu tions in connection with the COVID-19 pandemic. A certain time dis tance favours the philosophical analysis presented by the authors. Showing the state of emergency as one of the central elements of the crisis made it possible to highlight the fragility of the rule of law and its dependence on numerous factors, such as: the presence of threats, de veloped methods of responding to crises, and the element of unpredict ability resulting from the fact that each new challenge may be unique and unexpected. The state of emergency also raises questions about the sovereignty of power and the limits of the rule of law. The relationship between the state of exception and the rule of law is therefore dynamic and full of tensions. On the one hand, a state of emergency is a neces sary tool in crisis situations, but on the other, it may lead to weakening of the basic principles of the rule of law. A key question in political phi losophy is: how to strike a balance between security and the rule of law?

Agnieszka Nogal, Maria Kądzielska-Koper (red).

The Crisis of the Democratic Rule of Law

Ośrodek Myśli Politycznej 2024.

The crisis of the rule of law presented in the volume was analysed in two dimensions – internal and international. The internal perspec tive was adopted mainly by Polish authors, taking into account the in ternal legal order of a European Union Member State. The book owes its international perspective to the researchers from Georgia who analyse the European Union, but also more broadly – the model of the rule of law as one of the elements of the global order. It is often the subject of Georgian citizens’ political and social aspirations.

Rafał Wonicki

Bezdroża sprawiedliwości. Rozważania o liberalnych teoriach sprawiedliwości ponadnarodowej.

Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2017.

Autor analizuje zakres obowiązywania zasad sprawiedliwości w stosunkach międzynarodowych. Bada struktury argumentacyjne liberalnych koncepcji sprawiedliwości międzynarodowej, rekonstruując postulowany przez nie zakres praw i obowiązków, jakie powinny obowiązywać aktorów stosunków międzynarodowych. Teorie te zakładają odmienne ontologie i aksjologie (indywidualne lub grupowe) i udzielają różnych odpowiedzi w kwestii dystrybucji praw i obowiązków w stosunkach międzynarodowych.

Magdalena Gawin, Barbara A. Markiewicz, Agnieszka Nogal, Rafał Wonicki

Prawa człowieka i obywatela w zglobalizowanym świecie.

WUW, Warszawa 2016.

Głównym celem autorów jest opisanie w kategoriach filozoficznych − używając pojęcia granicy i przestrzeni − praw człowieka i obywatela oraz porównanie ich uzasadnienia i funkcji z perspektywy realizmu i idealizmu politycznego. Pozwala to pokazać, że prawa człowieka pozostają w stosunkach wewnątrzpaństwowych oraz międzynarodowych w napięciu do praw obywatelskich oraz suwerenności państwowej oraz że napięcie to jest strukturalnie nieusuwalne. Książka może stanowić pomoc w dydaktyce akademickiej na takich kierunkach jak politologia, prawo, stosunki międzynarodowe i filozofia.

Praca ukazała się również w wersji anglojęzycznej pt. „Human and Citizens Rights in a Globalized World” (OBF, Warszawa 2016).

The aim of this book is to describe human rights in philosophical categories and to compare their functions from the perspective of political realism and idealism. In this way we intend to show human rights (within the state as well as in the international relations), in conflict with civil rights and sovereignty of state. The conflict results from the universality and non-territoriality of human rights and territoriality of civil rights. The spatiality and finiteness of civil rights clash with postulated universalism and globalism of human rights.

“In contemporary public debate, the issue of human and civil rights plays a fundamental role. It has been a long time since the first declaration of these rights ware proclaimed, and today in Western culture, no one questions their weight and meaning. Nevertheless, this declarative agreement does not exclude disputes concerning their content and ways of interpreting them. However, what is most important and what still has not been properly examined is the tension between human rights and civil rights, whose status and degree of validity are fundamentally different. The book – and this is the basis of its novelty – enters into the heart of these disputes and makes this most important distinction the subject of philosophical, political science and legal thought. The authors carry out their considerations in a wider context of international order, which allows them to place the philosophical argument in a specific setting of political reality of today’s world. The changes, which happened under the influence of globalization processes, also impinge on the understanding of classical concepts such as citizenship and sovereignty of the state, which in turn demands a profound reflection on human and civil rights, seen from a new perspective”. Professor Zbigniew Stawrowski, Institute of Political Science, Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw.

Agnieszka Nogal

Ponad prawem narodowym. Konstytucyjne idee europy.

Warszawa 2009, Wyd. Instytut Studiów Politycznych PAN 

Praca została podzielona na cztery części. Pierwszą z nich stanowi rekonstrukcja dyskursu filozoficzno-prawniczego na temat prawa ponadnarodowego oraz ochrony praw człowieka w prawie ponadnarodowym. Część druga zawiera rekonstrukcję centralnych pojęć filozofii polityki, takich jak suwerenność, państwo narodowe oraz konstytucja. Europejski eksperyment wskazuje, iż one również tracą swe znaczenie porządkujące i stają się kategoriami mocno niejasnymi. Rekonstruowane problemy związane z nieostrością znaczeń podstawowych kategorii w dziedzinie prawa i polityki mają charakter ogólny. Tu analiza została zawężona do dyskusji na temat politycznego kształtu Europy. Obecny stan dyskusji na temat konstytucji europejskiej, demokracji oraz jej uwarunkowań, rekonstruowany jest w trzeciej  części pracy. Część czwarta, ukazuje  natomiast główne stanowiska w sporze o to, czym Europa być powinna. Dwa z nich wskazują na rozwiązania ustrojowe. Federalizm i subsydiarność określają kształt instytucjonalny oraz polityczny ład przyszłej wspólnoty. Odmienny charakter mają dwa kolejne stanowiska. Pozostając na płaszczyźnie normatywnej sięgają po język demokracji deliberatywnej. Konstytucyjny patriotyzm Jürgena Habermasa i konstytucyjna tolerancja Josepha Weilera dotyczą nie tyle ostatecznego kształtu ustrojowego, co sposobu, w jaki powinna być toczona dyskusja na jego temat.

 

Barbara A. Markiewicz 

Co się śni filozofom?

Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.

fragment:
To właśnie jego [Kartezjusza] sny, ich znaczenie i rola, stały się punktem zwrotnym w moim sposobie myślenia o snach i filozofii oraz początkiem przedstawionych w tej książce rozważań. W trakcie opracowywania tego tematu, ku mojemu zdumieniu, okazało się także, że sam sen nie jest czymś dla filozofii obojętnym, w pewnym sensie można nawet uznać, że jest warunkiem jej możliwości, właściwym, nawet jeśli traktowanym negatywnie, jako „brak poczucia rzeczywistości”, punktem odniesienia.

Rafał Wonicki

Spór o demokratyczne państwo prawa. Teoria Juergena Habermasa wobec liberalnej, republikańskiej i socjalnej wizji państwa.

WAiP, Warszawa 2007.

„Książka Rafała Wonickiego jest nie tylko nowatorskim i interesująco napisanym studium teoretycznym na temat demokratycznego państwa prawa, lecz także wprowadza czytelnika w nowoczesną teorię tego rodzaju państwa zawartą w filozofii J. Habermasa. Stanowi ona ważny głos w toczącej się obecnie debacie publicznej nad kształtem demokratycznego państwa prawa w Polsce, toteż zapewne stanie się ona nie tylko lekturą studentów politologii i filozofii, lecz może liczyć na zainteresowanie szerszego grona czytelników”.

Barbara Markiewicz, Rafał Wonicki

Kryzys tożsamości politycznej, a proces integracji europejskiej

Warszawa 2006, Wyd. Scholar.

Książka dotyczy jednego z najistotniejszych problemów nie tylko Europy, ale całego współczesnego świata. Jest to problem tożsamości powstały w sytuacji, gdy ogólnoświatowe procesy globalizacji „wypłukują” stopniowo jej mocne i tradycyjne podstawy. Rzecz nabiera szczególnego znaczenia dla krajów i narodów europejskich, które weszły na ścieżkę stopniowej integracji w imię zjednoczonej Europy. Refleksja nad zaistniałą sytuacją jest nie tylko nader ciekawa ze względów czysto poznawczych, lecz także ogromnie ważna ze względów praktycznych. Formułowany przez intelektualistów model kształtowania się wzajemnych relacji pomiędzy podmiotami zbiorowymi w jednoczącej się Europie, jak również diagnozy sytuacji wyjściowej mogą mieć wpływ na decyzje polityków, a pośrednio także na zachowania owych podmiotów.